Thuốc đông y cho phụ nữ tiền mãn kinh

Mãn kinh được nhắc đến rất nhiều trong y học hiện đại. Trong đông y mãn kinh được hiểu là gì và cách chữa như nào? Cùng tham khảo các bài thuốc đông y cho phụ nữ mãn kinh, tiền mãn kinh qua bài viết này.

Mãn kinh theo cách nhìn của Đông y

Trong Đông y không có khái niệm thời kỳ mãn kinh, tiền mãn kinh. Tuy nhiên giai đoạn mãn kinh ở phụ nữ được đông y gọi với tên khác là tắt kinh hay tuyệt kinh.

Chứng mãn kinh được nhắc đến qua các chứng bệnh: tuyệt kinh tiền hậu chư chứng, tâm quý, huyễn vận, tạng táo, uất chứng, nguyệt kinh quá đa…

Cụ thể quá trình biến đổi sinh lý và độ tuổi mãn kinh ở phụ nữ được nhắc trong cuốn Nội Kinh – bộ sách lý luận kinh điển của Đông y với trích đoạn như sau:

Con gái 7 tuổi thì Thận khí đầy đủ, răng thay tóc dài. Hai lần 7 (14 tuổi) thì thiên quý đến, Nhâm mạch thông, Thái xung mạch thịnh, kinh nguyệt đúng kỳ xuống nên mới có con. Đến năm ba bẩy (21 tuổi), Thận khí điều hòa, chân nha mọc hết. Đến năm bốn bẩy (28 tuổi), gân xương đều bền rắn, tóc dài hết mực, thân thể khỏe mạnh. Đến năm năm bẩy (35 tuổi), Dương minh mạch suy, vẻ mặt bắt đầu khô khan, tóc bắt đầu rụng. Đến năm sáu bẩy (42 tuổi), mạch của ba kinh dương suy kém ở trên, vẻ mặt khô khan hẳn, tóc bạc. Đến năm bẩy bẩy (49 tuổi), Nhâm mạch hư, Thái xung mạch kém sút, thiên quý hết, địa đạo không thông, cho nên thân thể hao mòn mà không có con.

Đoạn văn trình bày một cách khái quát quá trình sinh trưởng, phát dục, thành thục và thoái hóa chức năng sinh sản ở nữ giới. Nhấn mạnh mối quan hệ giữa quá trình đó, với tạng thận, thiên quý và 2 mạch xung, nhâm.

Cũng theo đó, cách nhìn của đông y thì nguyên nhân chủ yếu dẫn tới hội chứng mãn kinh là do thận khí suy kiệt, chức năng của 2 mạch xung và nhâm (gắn liền với chức năng sinh sản ở nữ giới) đã suy thoái, khiến âm – dương mất cân bằng khí huyết không điều hòa, chức năng tạng phủ kinh lạc bị rối loạn gây nên.

Bài thuốc đông y cho phụ nữ mãn kinh

Để điều trị những rối loạn tiền mãn kinh, một số bài thuốc thường dùng tùy thể bệnh là thận âm hư, thận dương hư hay huyết ứ đàm trệ.

Bài thuốc chữa chứng âm hư nội nhiệt (Bốc hỏa)

Biểu hiện: Kinh nguyệt đến sớm, lượng ít hoặc trễ, ra nhiều hoặc tắt kinh đột ngột, đau đầu chóng mặt, hoa mắt, nóng bừng ra mồ hôi, miệng khô táo bón, lưng gối nhức mỏi, lưỡi đỏ rêu ít, mạch tế sác.

Trị: Tư âm, thanh nhiệt

Bài thuốc: sinh địa, thục địa, đơn bì, phục linh, trạch tả, hoàng bá, tri mẫu, địa cốt bì mỗi vị 12g; sơn thù nhục 10g; sinh long cốt, sinh mẫu địa, qui bản (sắc trước) mỗi vị 20g. Sắc uống ngày 1 thang.

Tìm hiểu về:  Hiện tượng bốc hỏa tuổi mãn kinh

Bài thuốc chữa chứng âm hư can vượng

Biểu hiện: Kinh nguyệt rối loạn, tính tình bứt rứt, nóng nảy, dễ cáu gắt, mắt khô, chóng mặt, đau đầu, ngực sườn đau tức, chân tay run, tê rần hoặc cảm giác kiến bò, lưỡi ria đỏ, mạch huyền sác.

Trị : tư thận, bình can, tiềm dương.

Bài thuốc: sinh địa 16g, hoài sơn, sơn thù, đơn bì, bạch linh, trạch tả, kỷ tử, hạ khô thảo mỗi vị 12g, cúc hoa, sài hồ (sao dấm), câu đằng mỗi vị 10g, bạch thược 20g. Sắc uống ngày 1 thang. Nếu mất ngủ gia táo nhân (sao) 20g, bá tử nhân 10g, dạ giao đằng 10g.

Bài thuốc chữa chứng tâm thận bất giao

Biểu hiện: Rối loạn kinh nguyệt người nóng ra mồ hôi, hồi hộp, hay quên, mất ngủ, ngủ hay mộng, tư tưởng không tập trung, hay buồn vô cớ, lưỡi thon đỏ ít rêu.

Trị: tư âm, giáng hỏa, giao thông tâm thận

Bài thuốc: sinh địa, thục địa đơn bì, phục thần, bạch linh, bạch thược, mạch môn, thạch xương bồ mỗi vị 12g, ngũ vị tử, viễn trí, hoàng liên, cam thảo mỗi vị 4g, táo nhân (sao) 20g, đại táo 3 quả. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc chữa thể thận dương hư

Biểu hiện: Kinh nguyệt ra nhiều hoặc đến sớm, người mập, chân tay lạnh, mệt mỏi hoặc phù, tiểu trong, lưỡi trắng nhợt, rêu trắng mạch trầm nhược.

Tri: Ôn bổ thận dương

Bài thuốc: thục địa, hoài sơn, sơn thù, đơn bì, bạch linh, trạch tả đều 12g; phụ tử (chế), quế nhục mỗi vị 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc này còn có gia giảm như sau tùy vào các chứng biểu hiện của tiền mãn kinh:

• Nếu mệt mỏi, kém ăn gia đẳng sâm, bạch truật mỗi vị 10g.
• Nếu ngủ ít gia táo nhân (sao) 20g, bá tử nhân 10g.
• Nếu chân phù gia xa tiền tử, trư linh, bạch mao căn đều 12g.
• Nếu kinh nguyệt kéo dài, uống thêm tam thất bột 1-2g hoặc a giao 6g hòa cùng nước thuốc uống.

Bài thuốc chữa thể huyết ứ đàm trệ

Biểu hiện: Phụ nữ sắp hết kinh người mập, lên cân, tinh thần mệt mỏi, bứt rứt, chân tay nặng nề hoặc tê dại, đầu nặng, ngực đau, hồi hộp mất ngủ, lưỡi bệu rêu dày, mạch trầm hoạt.

Trị: Huyệt huyết trừ đàm

Bài thuốc: đương qui, sinh địa, đào nhân, sài hồ, xích thược, ngưu tất, bạch linh mỗi vị 12g; xuyên khung, hồng hoa, chỉ xác, sơn tra, trúc nhự, trần bì mỗi vị 10g; hoàng kỳ (sống) 30g, cam thảo 3g. Sắc uống ngày 1 thang.

Đọc thêm về: Thuốc đông y cho phụ nữ tiền mãn kinh

Phụ nữ tiền mãn kinh hiện đại

Theo y học hiện đại, mãn kinh xuất hiện ở phụ nữ tuổi 40- 50. Nó là thời điểm 12 tháng sau kì kinh cuối cùng của phụ nữ. Tức là từ kì kinh cuối cùng, trong 12 tháng tiếp theo, người phụ nữ không có chu kì kinh nào nữa. Ở giai đoạn này buồng trứng đã hoàn toàn ngừng hoạt động, không còn giải phóng trứng nữa.

Các biểu hiện ở giai đoạn này là: kinh nguyệt không đều, bốc hỏa; khô hạn; giảm ham muốn và sinh lý nữ, đổ mồ hôi, lão hóa da sớm, mất ngủ; khó ngủ;… làm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, sắc đẹp và tuổi xuân của phụ nữ. Phụ nữ mãn kinh thường tìm đến sự hỗ trợ của các thực phẩm chức năng (chẳng hạn như Sâm nhung tố nữ Tuệ Linh) để vượt qua các triệu chứng khó chịu này.