Hình ảnh cây xạ đen
Cây xạ đen trong dân gian còn được gọi là cây bách giải, cây bạch vạn hoa, cây ung thư … Đây là loại dược liệu quý có tác dụng phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các loại ung thư, được nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước công nhận.
Mục lục
Mô tả cây xạ đen
Đặc điểm
Tên khoa học: Celastrus Hindsu benth.
Cây xạ đen còn được gọi với một số tên khác: Cây ung thư, cây đồng triều, cây bạch vạn hoa và cây bách giải, với mỗi vùng miền lại có một cách gọi khác nhau.
Xạ đen là loại có thân cây dạng dây leo dài 3 – 10m, thân nhỏ. Thân xạ đen thường mọc quấn quanh các cây gỗ lớn, thân to nhất khoảng bằng ngón chân cái. Thường mọc theo khóm, bụi tập trung. Cành tròn, lúc non có màu xám nhạt, sau chuyển sang màu nâu, có lông, về sau có màu xanh.
Hình ảnh cây xạ đen rừng
Khi chặt ngang thân thì sẽ dần chuyển sang màu đen đặc trưng. Nếu thu hái về mùa xuân hoặc mùa mưa thì phần màu tím trên ngọn sẽ nhạt hơn. Khi được thu hái về cuối thu đến hết đông thì phần ngọn tím đậm hơn, do thời điểm này tại rừng Hòa Bình đang là mùa khô, hoạt chất trong cây xạ đen tập trung cao nhất trong năm.
Lá cây xạ đen Hòa Bình có hình đen tím, búp lá cũng vậy, khi vò lá xạ đen thì thường ra nhựa có màu đen. Lá dày, răng cưa và màu xanh đậm
Có hoa và quả. Thường thì hoa mọc đợt đầu, đợt sau hoa quả mọc đan xen nhau.
Khu vực phân bố
Cây xạ đen được phân bố chủ yếu ở trên các vùng núi đồi và ở những bờ rào.
Cây xạ đen sinh trưởng và phát triển tốt trên các vùng đồi núi các tỉnh như Hòa Bình Ninh Bình, Phú Thọ, Sơn La. Nhưng theo nghiên cứu của y học hiện đại xạ đen được trồng tại địa bàn tỉnh Hòa Bình sẽ cho chất lượng tốt hơn so với các tỉnh khác do khí hậu thổ nhưỡng và một số yếu tố khác mà xạ đen được trồng tại mỗi khu vực khác nhau sẽ cho chất lượng khác nhau.
Thu hái
Cây xạ đen phát triển mạnh trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 8, cây ra hoa và tháng 9 và cho quả vào tháng 10.
Cây thường được thu hái quanh năm. Nhưng thời điểm thu hái nhiều nhất là váo tháng 9, tháng 10 hàng năm.
Người dân thường thu hái lá xạ đen quanh năm, còn thân cây xạ đen thì 2 đến 3 năm mới thu hoạch một lần vào tháng 10.
Bộ phận sử dụng
Lá, thân, rễ đều được dùng làm thuốc
Hình ảnh cây và lá xạ đen khô được dùng làm thuốc
Công dụng của cây xạ đen trong Đông y
Cây xạ đen có vị đắng chát, tính hàn, có tác dụng hữu hiệu trong điều trị mụn nhọt, ung thũng, tiêu viêm, giải độc, giảm tiết dịch trong xơ gan cổ chướng và đặc biệt trong hỗ trợ ung thư. Có tác dụng thông kinh lợi niệu. Cây dùng trị kinh nguyệt không đều, bế kinh, viêm gan, bệnh lậu.
Điều trị, ức chế và ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư, tiêu hạch, tiêu độc, thanh nhiệt, mát gan, hành thủy, điều hòa hoạt huyết, giảm đau, an thần, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
Vài chục năm trước, cây xạ đen, tiếng Mường gọi là xạ cái, từng được lương y dân tộc Mường Bùi Thị Bẻn, đặt tên là cây ung thư, chuyên dùng để hỗ trợ các loại u khối. Bài thuốc cây xạ đen, sau đó được bà Bẻn tặng cho Hội Đông y tỉnh Hoà Bình, nhưng vẫn ít người biết đến.
Các nghiên cứu khoa học về xạ đen
Hoạt tính ức chế bệnh ung thư và HIV của cây xạ đen
Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí sinh hóa quốc tế Medicines của MDPI ngày 4/5/2019 về lá cây xạ đen có tác dụng chống oxy hóa mạnh và ức chế bệnh ung thư. Tác giả là nhóm nghiên cứu người Việt Nam và Indonesia do PGS Trần Đăng Xuân,Trưởng phòng thí nghiệm Sinh lý thực vật và Hóa sinh (Đại học Hiroshima, Nhật Bản) đứng đầu.
Các nhà khoa học đã thu thập lá cây xạ đen ở xã Cao Dương, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình vào 5/2017 để đánh giá hoạt tính chống oxy hóa gồm các chất phenolics (TPC) và flavonoids (TFC). Mẫu lá được khử trùng và sấy khô ở nhiệt độ 30 độ C, sau đó phân tách các phân đoạn hoạt tính từ chiết xuất của lá cây bằng phương pháp phân tích sắc khí ký ghép khối phổi (GC-MS) và sắc ký lỏng ghép khối phổ (EIS-MS).
Các thí nghiệm để đánh giá các hoạt chất có trong lá cây cũng được thực hiện, trong đó đặc biệt quan tâm tới hàm lượng phenolic – chứa nhiều hoạt động dược lý như khả năng chống oxy hóa và chống viêm, khả năng ức chế mạnh bệnh tim mạch, ung thư và tiểu đường. Các hoạt tính sinh học như kháng khuẩn, chống viêm, chống ung thư và ức chế protein kinase cũng được đánh giá.
Ngoài các hợp chất thuộc nhóm phenolics và flavonoids, trong cây xạ đen còn có một số hợp chất quan trọng như Maytenolione A (C30H46O4) và Celasdine B (C30H50O3) được phân lập từ lá cây xạ đen và được phát hiện có độc tính mạnh đối với các dòng tế bào ung thư cũng như hoạt động chống sao chép của HIV.
Các phát hiện của nghiên cứu này cho thấy lá cây xạ đen chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học có thể được khai thác cho mục đích y học và dược phẩm. Loại cây này có đặc tính chống oxy hóa mạnh, cho hàm lượng phenolics và flavonoids cao. Tuy nhiên, cần thêm các nghiên cứu sâu hơn về phân lập và tinh chế các thành phần chính này từ chiết xuất lá cây xạ đen.
Tác dụng ức chế tế bào ung thư và chống oxy hóa của lá xạ đen
Nghiên cứu tác dụng ức chế tế bào ung thư và chống oxy hóa của lá xạ đen (Celastrs hindsii Benth et Hook) của tác giả Bùi Thị Thanh Duyên, Đặng Kim Thu, Bùi Thanh Tùng, khoa Y dược, Đại học Quốc gia Hà Nội, Vũ Mạnh Hùng, Học viện Quân y được công bố vào tháng 3/2020.
Theo đó, cây xạ đen được biết đến trong dân gian là một dược liệu có tác dụng trong hỗ trợ điều trị ung thư. Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đánh giá tác dụng ức chế một số dòng tế bào ung thư và tác dụng chống oxy hóa của lá xạ đen. Mẫu lá xạ đen được chiết bằng ehtanol 90% và tiến hành chiết phân đoạn lần lượt với n-hexane (Hex), ethyl acetate (EtOAc) và n-butanol (n-BuOH). Tác dụng ức chế tế bào ung thư được thực hiện bằng phương pháp MTT (3-(4,5 dimethylthiazol-2-ul)-2,5 – diphenyltetrazolium) trên 3 dòng tế bào ung thư gan Hep G2 (HB – 8065 TM), ung thư phổi LU-I (HTB – 57 TM), ung thư vú MCF-7 (HTB – 22 TM). Tác dụng chống oxy hóa được tiến hành thông qua phương pháp quét gốc tự do DPPH (2,2-diphenyl-l-picryhydrazyl).
Kết quả ức chế tế bào ung thư cho thấy phân đoạn EtOAc có tác dụng gây độc tế bào ung thư gan, phổi mạnh nhất so với các phân đoạn khác với IC 50 lần lượt là 33,7+_1,5 micorgam.ml và 13,0 +- 0,5 microgam.ml. Phân đoạn BuOH cho tác dụng yếu hơn với tế bào ung thư phổi với IC 50 là 64,0+-2,2microgam.mL. Kết quả chống oxy hóa chỉ ra rằng phân đoạn EtOAc có tác dụng chống oxy hóa tốt nhất với IC 50 là 46,9 +-2,5micorgam/mL. Cao EtOH toàn phần cũng thể hiện tác dụng cống oxy hóa mạnh với IC 50 là 48,5 +-2,3 microgam/mL. Kết quả nghiên cứu này cho thấy cao chiết lá xạ đen có tác dụng ức chế tế bào ung thư và chống oxy hóa cao.
Tác dụng diệt tế bào ung thư của cây xạ đen
Lê Thế Trung và cộng sự (1999) đã nghiên cứu về khả năng chữa ung thư của cây xạ đen Hòa Bình.
Nguyễn Huy Cường (2008) nghiên cứu thành phần hóa học và thăm dò hoạt tính sinh học cây xạ đen
Luận văn thạc sĩ sinh học của tác giả Nguyễn Thị Thu Thủy tại Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam, Viện sinh thái và tài nguyên sinh vật vào năm 2017 với đề tài Nghiên cứu thành phần hóa học và tác dụng diệt tế bào ung thư của lá xạ đen (Ehretia asperula Zoll. & Mor).
Thành phần cây xạ đen
1. Các polyphenol
Ly và cộng sự đã tiến hành chiết xuất và phân lập được từ dịch chiết Methanol 50% từ lá của loài Celastrus hindsii Benth. Kết quả thu được 8 hợp chất polyphenol gồm rutin , kaempferol 3-rutinoside , axit rosmarinic , axit lithospermic và axit lithospermic B , và ba oligome mới của axit rosmarinic, một dimer và hai trimers . Đây đều là các chất có khả năng chống oxi hóa rất tốt.
2. Các sesquiterpene và triterpene
Từ thân cây loài Celastrus hindsii Benth, Hui-Chi HUANG cùng nhóm nghiên cứu đã xác định các estar agarofuran sesquiterpene, 1b, 2b, 6a, 15b-tetracetoxy-8b, 9a-dibenzoyloxy-b-dihydroagarofuran (celahin D) , emarginatine E. Ba triterpen được xác định gồm loranthol, lupenone và friedelinol.
Bốn hợp chất triterpene mới, celasdin-A (14), celasdin-C (15), celasdin-B (16) và cytotoxic maytenfolone-A, được phân lập từ Celastrus hindsii. Đánh giá sinh học cho thấy maytenfolone -A có khả năng kháng tế bào ung thư gan (HEPA-2B, EDs0 = 2.3 / zg ml – ~) và ung thư biểu mô vòm họng (KB, EDs0 = 3,8 #g ml – 1). Celasdin-B đã được tìm thấy đã thể hiện khả năng ức chế sao chép HIV hoạt động trong các tế bào lympho H9 với ECs0 là 0,8 / zg ml.
Nghiên cứu hóa học của Celastrus hindsii đang phát triển ở Việt Nam đã dẫn đến phân lập và làm sáng tỏ cấu trúc của axit glucosyringic, lup-20 (29) -ene-3β, 11β-diol, lup-20 (29) -ene-3-one (lupenone) và lup-5,20 (29) -diene-3-one
Theo Lou và cộng sự, trong loài Celastrus hindsii Benth có các triterpenoids loại oleanane (1- 2) mới và một diterpenoid loại podocarpane mới, cùng với 20 hợp chất đã biết (5 -24 ) được phân lập từ thân cây Celastrus hindsii Ngoài ra, tất cả các hợp chất được đánh giá cho các hoạt động chống vi rút in vitro của chúng chống lại vi rút hợp bào hô hấp (RSV) bằng các xét nghiệm giảm hiệu ứng tế bào (CPE). Các hợp chất 7, 10, 11, 19 và 24 thể hiện hoạt động chống RSV rõ ràng với các giá trị IC50 từ 1,55 đến 6,25 M.
Một loại macrocyclic lactone mới có tên Hindsiilactone A , 5,8-quinoflavan mới có tên Hindsiiquinoflavan B và ba hợp chất đã biết (Combretastatin D-2 , Combretastatin D-3 và isocorn được phân lập từ chiết xuất ethanol 80% từ thân cây Celastrus hindsii Tất cả các hợp chất phân lập được đánh giá có độc tính tế bào chống lại bốn dòng tế bào khối u ở người gồm : NCI-H187, HCT116, BC-1 và HuH7.
Xạ đen là một loại cây thuốc nam mọc tự nhiên trong các khu rừng của nước ta. Tác dụng chữa bệnh của xạ đen, đặc biệt là đối với bệnh ung thư không chỉ là những lời đồn thổi mà thực sự đã được nền y học hiện đại nghiên cứu và xác nhận. Tuy nhiên, do nhu cầu ngày càng tăng cao với loại cây quý này mà nguồn cung cấp đang ngày càng cạn kiệt, kéo theo việc trà trộn nhiều loại cây giả xạ đen. Người bệnh có nhu cầu nên liên hệ với các cơ sở có uy tín, chứng nhận để tìm mua được đúng loại xạ đen thật.
Ý kiến của bạn